Hát thi ở cửa đình – Việt Nam ca trù biên khảo

Về mùa xuân những làng phong phú vào hội thường mở cuộc hát thi cô đầu để chọn lựa đào hay kép giói. Ngày xưa cô đầu có qua kỳ thi hát ở cửa đình, dẫu đỗ hay không, mới được công nhận là biết lề lối hát. Đó gọi là hát thi.

Hát thi phải đủ mọi thể cách ca trù, không được thiếu sót, nên đám hội lâu tới 10 hoặc 12 ngày.
Muốn cho cô đầu các nơi về thi đông đúc, làng mở hội phải viết giấy báo trước cho các Trùm để họ truyền đạt cho nhau. Khi làng cùng Trùm đã thỏa thuận, Trùm lấy tờ giấy đỏ vuông, viết chéo bốn chữ “Bách nghệ thông hành” dán vào cột đình gian giữa. Đó là dấu hiệu riêng của Giáo phường, đào kép các nơi có thấy 4 chữ ấy mới bảo nhau về hát thi.

Lệ thưởng thường có:

Giải nhất: 30 quan tiền, 10 vuông nhiễu điều, 1 cân trà Tầu, 1 cái quạt Tầu.
Giải nhì: 26 quan tiền, 6 vuông nhiễu điều, nửa cân trà Tầu, 1 cái quạt Tầu.
Giải ba: 24 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải tư: 22 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải năm: 20 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải sáu: 18 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải bảy: 16 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải tám: 14 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải chín: 12 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Giải mười: 10 quan tiền, 1 cái quạt Tầu.
Có khi lấy thêm bốn, năm giải thiêm thủ, mỗi giải độ 5 quan để khuyến khích.

Dân làng cử bố quan viên sành nghe hát vào ban Giám khảo, ông Chủ khảo cho điểm, thủ xạ trọng nhất ở đàn hát.
Ba giám kháo phải niêm yết tại đình các khoản sau:

Làng định hát bao nhiêu Chầu thi, Chầu cầm và Thi lại (phúc hạch). Các chầu hát ấn định vào đêm nào, hoặc ngày nào.
Tên các đào kép được dự hát Chầu thi.
Mỗi chầu hát mấy đôi (1 đào 1 kép gọi là 1 đôi). Đôi nào hát vào lúc nào.
Các chữ húy phải kiêng.

Cấm chồng đàn vợ hát, anh đàn em hát (vì sợ nâng đỡ cho nhau).